زندگی عاقلانه

خوشتر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

پرسش: منش و اخلاق امام حسین(علیه السلام) با همسر و فرزندانش چگونه بوده است؟

پاسخ: امام معصوم و الگوی ما است. احادیث زیادی درباره حقوق و اخلاق در خانواده از ائمه به ما رسیده است. همه امامان نور واحد هستند و آنچه را درباره ارتباط با همسر و فرزند می­ گفتند در سیره عملی جرا می­ کردند. حضرت رباب، همسر امام حسین(علیهماالسلام)، در غم فراق و سوگ شوهر اشعاری بیان می­کرد. این ابیات از خانمی که سالها در کنار امام می­زیسته، نشانگر فضائل و منش­ ها امام در برخورد با فرزند و مردم و فقرا است.

خوشتر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

در اینجا فقط به ابعادی از منش امام که در یک بیت از این اشعار متجلی است اشاره می شود. سایر منش­ ها و فضائل باید در مجالی دیگر از سخنان مردم، سخنان و اشعار و سیره عملی امام، احادیث، اشعار همسرشان حضرت رباب کشف و استنباط شود.

قد کنتَ لی جبلاً صَعبا اَلُوذُبه و          کنتَ تَصْحَبُنا بالرَّحمِ و الدینِِ[1]

تو همچون کوه سختی بودی که به تو پناه می­بردم. «پیوسته» با شفقت و رحمت و رعایت قوانین دین با ما همنشینی می­کردی.

تحلیل روان روان شناختی شعر

الف) اقتدار مهربانانه:

مرد به دلیل قدرت زیاد عضلانی و مدیریت اجرایی و اقتصادی باید سرپرست مقتدر خانه باشد. مردانی که نرمش روحی و جسمی زنانه دارند یا بسیار خشک و مستبد هستند سیستم خانواده را در اتوبان زندگی به دره بی­ وفایی، خیانت، تباهی فرزندان، اختلاف و انحراف و طلاق عاطفی و جدایی می ­کشانند. در سینمای بیت بالا می­توان جلوه ­هایی از سرپرستی مقتدارانه و مهربانانه و امنیت بخش را به تماشا نشست. رباب شیفتة این اقتدار و صلابت قهرمانانه و مهربانانه است. از اشعار امام حسین(ع) نیز کشف می شود که رابطه عاشقانه آنها دوسویه است.

چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی

 کـه یک سـر مـهربونی در سر بی

اگه رباب دل شوریده­ای داشت

    دل مولا از او شوریده ­تر بی [2]

آری، امام نیز شیفتة صورت و سیرت و سجایای همسرش رباب بود. هاله و شعاع این عشق الهی و ایثارگرانه و رشددهنده بر سر خویشان و قبیله رباب نیز سایه افکنده بود.[3] با این اوصاف بی­جهت نیست که رباب می­گوید بعد از حسین هرگز شوهری بر نمی ­گزینم. هر دو از جهتی هم عاشق بودند و هم معشوق. از کلام ائمه درباره عشق می ­فهمیم که حرمت عشق به معشوق وابسته است.

عشق آسمانی

عشق ­آسمانی و دو سویه این زوج فرهیخته و شاعر در اشعارشان جلوه ­نمایی می­ کند[4]. عشق امام حسین و رباب میزانی است برای سنجش عشق­های بیمارگون و حقیقی. وقتی در دنیای واقعی و مجازی پای امتحان وسط آید سیه رو می­شود هر که در او غش باشد. بسیاری از زوج­ها ادعای شیفتگی و عشق نسبت به هم دارند ولی تنش­ها نشان می­دهند که سکه عشق آنها تقلبی و بیمارگونه و خودخواهانه و همراه حرص و خودشیفتگی و حسد است. آنها حاضر نیست برای آرامش و رشد همدیگر، به والدین هم احترام بگذارند یا از ته دل آنها را هم دوست داشته باشند و نسبت به لغزش ­های آنها چشم ­پوشی کنند.

ب) دین­داری عمیق و درون سو:

وقتی با ائمه درباره ازدواج مشورت می­شد تشویق می ­کردند که با فرد دیندار، اخلاقی و خویشتندار ازدواج کنید. چنین فردی در سختی و ناراحتی بی­انصاف و فحاش نیست و دست بزن ندارد. حضرت رباب سالیان متمادی همسر و همسرّ امام حسین بوده است. از بیت بالای ایشان کشف می­شود که در کنار فضلیت مهربانی و شفقت مستمر، سبک زندگی امام در حوزه خانواده، دینی بوده است. طبق گزارش همسر ایشان که از خلوت و جلوت امام باخبر بوده دین­داری امام تظاهر و ابزاری برای رسیدن به هدف نبوده بلکه واقعی و ذاتی بوده است. آلپورت روان­شناس مشهور چنین دینداری را که فواید فردی (جسمی و روانی) و خانوادگی و اجتماعی زیادی دارد، درون سو می­نامند.[5]

دوستی عاقلانه + گذشت مهربانانه = حفظ نظام خانواده

در مصرع دوم طبق قواعد زبان عرب، مهربانی و همنشینی امام با اعضای خانواده «مستمر» بوده است. در خانواده­ای که والدین هماهنگ باشند و شفقت و مهربانی در گفتار و رفتارشان به طور مستمر موج زند زمینه مساعدی برای شکل­گیری «دلبستگی ایمن» در فرزندان است. در خانواده آسمانی امام حسین و رباب، شخصیتی حق­گرا، بالغ، خانواده­دوست، شجاع، علمی و اخلاقی و عاطفی، همچون سکینه رشد می­کند. چنین دختری که زیر چتر هماهنگ والدین در امنیت و شففت پرورش یافته، خود لقب «سکینه» می­گیرد: آرام­بخش

شفقت درمانی

امام حسین (علیه السلام) علاقه بسیار زیادی به همسرش رباب و دخترش سکینه (علیهماالسلام) داشت، به طوری که این محبت و دوستی را در قالب شعری به این مضمون ابراز می‌نمود: «خانه‌ای را دوست دارم که سکینه و رباب من در آن خانه باشند. من آن‌ها را خیلی دوست دارم و تمام اموال خود را صرف آسایش آن‌ها می‌کنم. کسی حق ندارد مرا در این دوستی سرزنش کند، خواه در حیات یا در ممات من».[8] امام حسین (ع) تاب نداشت ببینید اشک در آسمان چشم دخترش سکینه حلقه می­زند.[9]

وقتی بهشتی‌ها از یکدیگر سؤال می‌کنند چگونه شد شما اینجا آمدید؟می‌گویند راه بهشت از تربیت صحیح خانوادگی می‌گذرد، ما با شفقت در خانه با همسرمان، با بچه‌هایمان، با دخترمان، با پسرمان زندگی می‌کردیم؛ قالُوا إِنَّا کُنَّا قَبْلُ فی‏ أَهْلِنا مُشْفِقینَ. اگر خدا فرمود:  قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراًخود و خانواده خود را از جهنم حفظ کنید ما با «شفقت» این آیه را عمل می‌کردیم. اگر کسی اهل مهد کودک شد، همین که پدرش بزرگ و مادرش بزرگ شد فوراً خانه سالمندان، برای اینکه این اصلاً عاطفه نچشیده، این محبت نچشیده است. محبت سفارشی نیست، محبت تزریقی نیست، این هفت سال [نخست]، هفت سال شفقت است، بهشت از راه خانواده می‌گذرد. اینها سؤال کردند از چه راهی وارد بهشت شدید؟ گفتند از راه خانواده صحیح.[10]

سوخت رسانی در خانواده

همان گونه که اعضای ما ممکن است فلج شوند عواطف مثبت ما نیز ممکن است علیل شوند. مردی که جرأت ابراز عشق به همسر را ندارد از نظر عاطفی علیل و مفلوج است. پیامبر فرمودند وقتی مردی به همسرش بگوید قلبا دوستت دارم، هرگز از یادش زوده نمی شود.[11] اگر امروزه در دنیای واقعی و سایبری می­بینیم مردانی با رابطه فرازناشویی همسرشان زخم عاطفی عمیق خورده اند بعید ندانیم که دودی است که خود به خاطر علیل بودن عاطفی و عدم ابراز گفتاری و رفتار خشک و مستبدانه به دلیل برداشت نادرست از اقتدار و یا بی­تفاوتی و سست غیرتی به چشمشان رفته است. بله از نظر روان شناختی معمولا برای مرد ابراز گفتاری علاقه سخت است ولی وقتی جنس مکملی را با ازدواج برمی­گزیند باید سوخت و خرج عاطفی این پیوند را به طور مستمر هم برساند. از سویی دیگر، زنان نیز با پیوند با جنس مکمل باید سوخت و خرج جنسی این پیوند را با تمکین موقع نیاز برسانند تا ماشین زناشویی وسط بیابان زندگی آنها را جا نگذارد.